Czynnik reumatoidalny (po angielsku Rheumatoid Factor), to autoprzeciwciało, czyli przeciwciało atakujące własne komórki. Obecność czynnika reumatoidalnego jest pomocna w diagnostyce, jeśli występuje w klasie IgM. W tej klasie immunoglobulin RF występuje najczęściej (około 85%). Czynnik RF znacznie rzadziej występuje w klasach IgG, IgA czy IgE, w których nie ma znaczenia diagnostycznego. Szacuje się, że wyniki badań dość często są fałszywie dodatnie. Na błędny wynik mogą wpłynąć liczne sczepienia, lipemia, nieprawidłowo przeprowadzone badanie czy niektóre leki. W związku z powyższym dla pewności zaleca się powtórzenie badań.
Wynik badania jest ujemny w czasie remisji choroby oraz w przypadku nieaktywnej postaci choroby.
Jakie badania wykonać?
Badania, jakie należy wykonać przy diagnozowaniu chorób reumatycznych, warto podzielić na kilka grup. Jako pierwsze najczęściej wykonywane są badania krwi – morfologia, badania biochemiczne krwi oraz badania immunologiczne. Kolejnym etapem jest zlecenie badania płynu stawowego. Niezastąpione są jednak wszelkiego rodzaju badania obrazowe: rentgen (RTG), ultrasonografia (USG), scyntygrafia (badanie z zastosowaniem izotopów promieniotwórczych), artroskopia (badanie wewnątrz stawu przeprowadzone przy pomocy minikamery), rezonans magnetyczny (MRI) oraz tomografia komputerowa (TK).
•W badaniach laboratoryjnych w okresach nasilenia procesu zapalnego stwierdza się podwyższone OB (odczyn Biernackiego) oraz CRP (reaktywne białko C). Nowymi markerami stanu zapalnego, które niestety do tej pory nie są używane w większości szpitali są TNF-α (tumor necrosing factor alfa) oraz IL-6 (interleukina-6). Są to bardzo czułe markery, których już nieznaczne podwyższenie świadczy o stanie zapalnym, dlatego można je oznaczać jeszcze przed pojawieniem się objawów stanu zapalnego (zaczerwienienia, bólu, podwyższenia temperatury).
•Ponadto, w morfologii bardzo często stwierdza się niedokrwistość (poziom krwinek czerwonych poniżej normy), nieznaczną leukocytozę (podwyższenie liczby krwinek białych) oraz zmiany w składzie ilościowym płytek krwi – najczęściej jest to nadpłytkowość, która po rozpoczęciu leczenia może to ulec przeobrażeniu w małopłytkowość, ze względu na toksyczne działanie leków na płytki krwi.
•W badaniach biochemicznych krwi często oznacza się tak zwany czynnik reumatoidalny (RF). Jest to przeciwciało klasy IgM skierowane przeciwko przeciwciałom w klasie IgG. Czynnik ten jest bardzo dobrym markerem chorób autoimmunizacyjnych, szczególnie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), gdzie występuje u 75% chorych. Nieobecność RF jednakże nie wyklucza choroby.
•Innym ciekawym markerem biochemicznym RZS są przeciwciała anty-CCP (przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi), które często są obecne u chorych bez czynnika reumatoidalnego, zaś ich wystąpienie w 98% pozwala na postawienie diagnozy.
Badanie czynnika reumatoidalnego jest badaniem ważnym. Nie umożliwia dokładnego potwierdzenia istnienia reumatoidalnego zapalenia stawów, jednak przy jego zdiagnozowaniu, oznaczenie poziomu czynnika reumatoidalnego, pozwala na oszacowanie aktywności choroby, a także czynnik RF jest w tym przypadku czynnikiem rokowniczym. Dowiedz się więcej niezwykle przydatnych rzeczy na temat RF.
Czynnik reumatoidalny – badanie
Badanie stosuje się przy diagnozie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Także jest wykonywane przy rozpoznaniu zespołu Sjögrena, który objawia się między innymi zapaleniem stawów. U większości osób cierpiących na te choroby poziom czynnika reumatoidalnego jest podwyższony. Oznaczenie czynnika reumatoidalnego we krwi zalecane jest przy dolegliwościach charakterystycznych dla tych chorób.
Badanie RF – interpretacja wyniku
Badanie RF z krwi ma normy określane zależnie od danego laboratorium i dopasowane do metody pomiaru. Warto także podkreślić, że ilość przeciwciał ponad normę nie jest wystarczająca, aby postawić ostateczną diagnozę. Interpretując wyniki badania RF, trzeba mieć na uwadze, że nie istnieje jednoznaczna korelacja pomiędzy ilością przeciwciał a stopniem zaawansowania choroby. Podwyższony (dodatni) czynnik reumatoidalny może świadczyć o takich chorobach jak: RZS, choroba płuc, nerek i wątroby, zapalenie wielomięśniowe i wsierdzia, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa, sarkoidoza, kiła, trąd, a także nowotwory. Dodatni wynik RF wykazują także osoby po przeszczepach nerek i skóry, w przypadku, gdy dawca nie był posiadaczem tego samego profilu genetycznego. Wynik ujemny badania czynnika reumatoidalnego mają nie tylko osoby zdrowe, ale także takie, u których choroba jest nieaktywna bądź znajduje się w okresie remisji. Niskie stężenie czynnika reumatoidalnego może występować u zdrowych osób w podeszłym wieku. Liczba przeciwciał zwiększa się wraz z wiekiem, dlatego nierzadko u osób po 70. roku życia stwierdza się niewielkie stężenie RF. Niektóre wyniki RF mogą być fałszywie dodatnie. Wpływ na to mają leki, choroby niezwiązane z chorobami autoimmunologicznymi, szczepienia, a także niewłaściwa analiza pobranej próbki krwi. Czasami zdarza się tak, że objawy wskazują na RZS, jednak wynik badania RF jest ujemny. W tej sytuacji, jak i w powyższych, zaleca się powtórne wykonanie badania. Stężenie RF jest różne w zależności od objawów i stadium choroby.
